Ekspozycja w fotografii to proces polegający na ustaleniu wartości przysłony i czasu otwarcia migawki, tak aby uzyskać zdjęcie o prawidłowej jasności. Wiele aparatów wyposażonych jest w kilka trybów doboru ekspozycji (pełna automatyka, preselekcja czasu, preselekcja przysłony) pozwalających na uzyskanie różnorodnych efektów (małej lub dużej głębi ostrości, odmiennie zatrzymanego ruchu).
Ekspozycja w fotografii – co oznacza?
Często słyszymy określenia “jaka piękna ekspozycja” albo “mam tylko kilka ekspozycji” – określenia te odnoszą się do zdjęcia, filmu w aparacie fotograficznym. Jednak w fotografii profesjonalnej określenie to, oznacza naświetlony slajd lub odbitkę.
Dziś postaramy się odpowiedzieć na pytanie: jaka powinna być prawidłowa ekspozycja w fotografii?
Jak prawidłowo ustawić parametry ekspozycji?
Jeśli chcesz robić naprawdę dobre zdjęcia musisz nauczyć się fotografować w pełnym trybie manualnym. Należy ustawić pokrętło trybów pracy na literę M manual). Niezależnie od rodzaju aparatu, którego używasz, wybierz przysłonę 5.6 (f/5.6). Ustaw modela na tle krajobrazu (drzew, domów). Patrzysz przez wizjer i nastawiasz ostrość na fotografowanego modela. Następnie ustawiasz czas naświetlania, aż do momentu aż światłomierz wskaże w wizjerze właściwą ekspozycję. Brawo – właśnie wykonałeś prawidłową ekspozycję!
Ekspozycja w fotografii – podstawowe definicje
Ekspozycja w fotografii – podczas ekspozycji powierzchnia światłoczuła (matryca CCD lub film) wystawiona jest na działanie światła. Wybór wartości przysłony oraz czasu ekspozycji (czasu otwarcia migawki) decyduje o jasności zdjęcia.
Powierzchnia światłoczuła – powierzchnia, na którą pada światło podczas rejestrowania zdjęcia (ekspozycji). W aparatach cyfrowych rolę powierzchni światłoczułej pełni najczęściej matryca CCD, a w tradycyjnych aparatach film fotograficzny pokryty związkami srebra.
Ekspozycja w fotografii – głębia ostrości – przestrzeń na zdjęciu, w której obiekty są ostre. Zakres głębi ostrości zależy od przysłony (maleje wraz z jej otwieraniem) oraz ogniskowej obiektywu (rośnie przy wydłużaniu ogniskowej).
Migawka – element mechaniczny znajdujący się na drodze światła tuż przed powierzchnią światłoczułą. Przed rozpoczęciem rejestracji zdjęcia migawka pozostaje zamknięta, uniemożliwiając przechodzenie światła. Następnie migawka zostaje otwarta na określony czas (od tysięcznych sekundy do wielu sekund), co umożliwia dotarcie promieniom światła do elementu światłoczułego. Krótkie czasy otwarcie migawki powodują “zamrożenie” ruchu, a w wyniku użycia długich poruszające się obiekty zostawiają charakterystyczny ślad.
Migawka elektroniczna – termin używany przez niektórych producentów w stosunku do najtańszych aparatów. Urządzenia takie pozbawione są prawdziwej migawki, światło pada w nich nieustannie na element światłoczuły, a dostępne czasy migawki elektronicznej oznaczają czas, przez jaki zbierane są informacje z układu CCD podczas wykonywania zdjęć. Jakość obrazów zapisywanych przez aparaty z migawkami elektronicznymi jest stosunkowo niska ze względu na zakłócenia generowane przez światło padające na matrycę CCD podczas jej odczytu po zakończeniu rejestracji obrazu.
Obiektyw stałoogniskowy – obiektyw, w którym nie można regulować długości ogniskowej. Obiektyw taki ma stały kąt widzenia, a chcąc otrzymać zdjęcie, na którym widoczny będzie szerszy lub węższy plan, trzeba odejść albo przybliżyć się do fotografowanych obiektów. Obiektywy stałoogniskowe stosowane są w najtańszych aparatach (prosta konstrukcja) oraz w sprzęcie profesjonalnym (możliwość zbudowania obiektywów niemal pozbawionych zniekształceń).
Obiektyw zmiennoogniskowy (zoom) – obiektyw, którego ogniskową można w pewnym zakresie płynnie regulować. Wraz ze zmianą ogniskowej zmienia się kąt widzenia obiektywu; fotograf, stojąc w tym samym miejscu, może uzyskać obrazy o szerszym lub węższym planie. Obiektywy zmiennoogniskowe są wbudowane w większość aparatów cyfrowych.
Ogniskowa – odległość pomiędzy środkiem obiektywu a powierzchnią światłoczułą. Ogniskowa obiektywu określa, jak szeroki plan będzie widoczny na zdjęciu: wraz z jej skracaniem rośnie obszar widziany przez aparat.
Piksel – najmniejszy element cyfrowego obrazu, w którym określona jest intensywność i kolor światła. W przypadku fotografii cyfrowej dla każdego piksela określona jest najczęściej intensywność trzech barw podstawowych (RGB – czerwona, zielona, niebieska) w zakresie 0-255 każda. Do opisania każdego piksela użyć trzeba wtedy trzech bajtów, a liczba kolorów możliwych do przedstawienia przekracza 16,7 miliona.
Ekspozycja w fotografii – preselekcja czasu – jeden z trybów doboru ekspozycji. Fotograf zadaje samodzielnie czas otwarcia migawki, co decyduje o sposobie utrwalenia ruchu, a aparat określa przysłonę, która zagwarantuje uzyskanie poprawnie naświetlonego zdjęcia.
Preselekcja przysłony – jeden z trybów doboru ekspozycji. Użytkownik wybiera odpowiadającą mu przysłonę (określa w ten sposób głębię ostrości), a automatyka aparatu tak oblicza czas otwarcia migawki, aby otrzymać prawidłowo naświetlone zdjęcie.
Ekspozycja w fotografii – przysłona – mechanizm wbudowany w obiektyw, pozwalający kontrolować ilość światła docierającą do elementu światłoczułego. Ustawienie przysłony wpływa na jasność rejestrowanych obrazów oraz reguluje głębię ostrości. Przysłona może być ustawiona w jednym z kilku lub kilkunastu ustawień oznaczanych symbolami f/.
Ekspozycja w fotografii – temperatura światła – określa rozkład widmowy promieniowania świetlnego. Światło pochodzące z różnych źródeł (słońce, żarówka, świetlówka) zawiera odmiennie rozłożoną energię, co powoduje, że ma ono różną barwę. Zmienność tę należy uwzględnić podczas wykonywania zdjęć, aby uzyskać naturalne kolory obiektów. Temperaturę światła wyraża się w kelvinach; ludzkie oko jest czułe na światło o temperaturze od ok. 2790 do 11 000 K.
Ekspozycja w fotografii – trójkąt fotograficzny
Prawidłowa ekspozycja w fotografii jest kombinacją trzech ważnych wartości: przysłony, czasu naświetlenia oraz czułości ISO.
Od początku fotografii te same trzy czynniki były kluczem do każdej prawidłowej ekspozycji.
Przysłona i głębia ostrości w ekspozycji
Przysłona jest otworem wewnątrz obiektywu, utworzona przez serię sześciu zachodzących na siebie metalowych listków. Jaz zapewne zwróciliście uwagę przeglądając różne fotografie w magazynach, kalendarzach czy albumach, niektóre fotografie są niezwykle ostre, od najbliższego do najdalszego planu. Nie raz sądzę byliście pod wrażeniem “ostrości” zdjęcia. I pewnie każdy z was myślał “chciałbym mieć taki aparat”. Czy zatem uwierzycie jeśli powiem Wam, że macie taki aparat? Musicie tylko potrafić zastosować głębię ostrości. Zasady optyki mówią, że im mniejszy jest otwór danego obiektywu (wysoka liczba przysłony: f16, f22, lub f32) tym większe pole ostrości – inaczej mówiąc więcej detali na zdjęciu. Stosując ustawienia w pełni otwarty, lub minimalnie przysłonięty obiektyw (małe przysłony: f1.8, f2.8 lub f5.6), jako “ostre” otrzymamy jedynie światło padające na wybrany obiekt – w efekcie to “nieostre” światło zostanie zapisane jako rozmyte tło. Obiekt i głębia pola ostrości, które chcemy uwiecznić definiują wybór przysłony – a to może być ważne dla każdej fotografii.
Podsumowanie …
Jeśli pasjonujesz się fotografią warto abyś opanował podstawowe zasady ustawiania ekspozycji. Ekspozycja w fotografii to podstawa zrobienia pięknych zdjęć. Zdjęcia robione w trybie manualnym są ostre, oddają głębię i pokazują dokładnie to co chcemy pokazać.
Obiektywy M42, popularne i niedrogie obiektywy, które warto mieć
